Pius XII - Encyklika Mediator Dei

Niezwykle aktualna encyklika Piusa XII, w której papież przestrzega przed błędnymi koncepcjami reform liturgicznych. Przypomina podstawowe prawdy wiary na temat Mszy świętej, która jest odnowieniem i uobecnieniem Ofiary Krzyżowej Pana Jezusa. Pius XII przestrzega przed archeologizmem liturgicznym, który ma polegać na powrocie do pierwotnych form liturgicznych. Omawia też zagadnienia kultu eucharystycznego (istota ofiary eucharystycznej, uczestnictwo wiernych, Komunia święta, pokarm eucharystyczny), porusza również kwestie brewiarza i roku liturgicznego.


Pontyfikat Piusa XII przypadł na trudny dla Kościoła, Europy i świata okres wyznaczony przez lata 1939-1958. Wojna zadała Kościołowi liczne bolesne rany. Okres powojenny, choć ucichły armaty, nie okazał się czasem spokoju. W życiu katolickim pojawiły się lub nasiliły liczne problemy, którym Stolica Apostolska musiała stawić czoło. Jeden z problemów uwidocznił się w XX-wiecznym ruchu liturgicznym. Brali w nim udział teologowie, liturgiści, duszpasterze akademiccy, redaktorzy pism katolickich. Był on szczególnie silny w krajach niemieckojęzycznych. Pytano, co zrobić, by liturgia była lepiej rozumiana i przeżywana przez katolickie rzesze. W deklaracjach zgłaszano postulaty odnowy liturgii i głębszego jej przeżywania przez wiernych. Działania rzeczywiście służące realizacji tych postulatów - publikacja mszalików, szeroko pojęta edukacja liturgiczna - nie wzbudzały niczyjego niepokoju. W praktyce jednak dopuszczano się nadużyć. Tak bardzo chciano, by lud „lepiej rozumiał" i „głębiej przeżywał", że zaczęto opinie wiernych (bardzo często studentów skupionych w duszpasterstwach akademickich) traktować jako najważniejszy impuls proponowanych zmian. Trudno także nie zauważyć, iż niekiedy zmiany wprowadzane spontanicznie do liturgii były jedynie wyrazem wrogości wobec wpływu, jaki Sobór Trydencki i św. Pius V wywarli na życie liturgiczne Kościoła. W niektórych środowiskach doskonale rozumiano, że „nowa teologia", niosąca z sobą wiele błędów i dwuznaczności doktrynalnych, nie ma szans utrzymać się na powierzchni kościelnego życia, jeśli liturgia pozostanie nietknięta. Dlatego z determinacją i bez oglądania się na Stolicę Apostolską wielu przenikniętych duchem modernizmu duchownych i świeckich przystąpiło do „reformowania" (proszę czytać: deformowania) liturgii.
Pius XII jednak, wspierany przez wielu niemieckich biskupów (jak choćby abpa Konrada Gröbera), czuwał i reagował. Najważniejszą jego reakcją była encyklika Mediator Dei, w całości poświęcona sprawom liturgii. Kościół otrzymał ją 20 listopada 1947 r.
Przywołane wyżej słowa Piusa XII: „błądzą ci, którzy chcą ołtarzom przywrócić pierwotny kształt stołu", są ni mniej ni więcej równoznaczne ze stwierdzeniem, iż błądzą ci, którzy chcą odprawiać Mszę świętą twarzą do ludzi. Rewolucja liturgiczna roku 1969 nie byłaby możliwa, gdyby o tym dokumencie Piusa XII z respektem pamiętano.

Encyklika papieża Piusa XII Mediator dei et hominum (O świętej liturgii) z dn. 20 XI 1947

Spis treści:

I. Charakter, pochodzenie i postęp liturgii
1. Liturgia jest kultem publicznym
2. Liturgia jest kultem zewnętrznym i wewnętrznym
3. Liturgia podlega hierarchii kościelnej
4. Postęp i wzrost liturgii
5. Postępu liturgii nie można uzależniać od prywatnej samowoli

II. Kult eucharystyczny
1. Natura ofiary eucharystycznej
2. Uczestnictwo wiernych w składaniu ofiary eucharystycznej
3. Komunia święta
4. Adoracja Eucharystii

III. Brewiarz i rok liturgiczny
1. Brewiarz
2. Cykl tajemnic w roku liturgicznym
3. Cykl świętych

IV. Praktyczne wskazówki duszpasterskie
1. Nie zaniedbywać praktyk pobożności
2. Popierać ducha liturgicznego i apostolstwo liturgiczne