Stanisław Kozicki - Historia Ligi Narodowej (okres 1887-1907)

Rok wydania 2013 (reprint z 1964 r.)

SŁOWO WSTĘPNE

  Uratowany z pożogi wojennej maszynopis pracy Stanisława Kozickiego Historia Ligi Narodowej dotarł przed kilku laty do Londynu. Oddajemy go obecnie do rąk czytelników, wypełniając w ten sposób lukę, jaka istniała w najnowszych dziejach Polski. Książka Kozickiego obejmuje nieznaną, albo mało znaną historię pierwszego dwudziestolecia (1887–1907) działalności tajnej a bardzo wpływowej organizacji ideowo–politycznej, Ligi Narodowej. Dzieje drugiego dwudziestolecia od 1907 roku do rozwiązania Ligi w 1927 r. nie zostały napisane, a zebrane materiały uległy w znacznej mierze zniszczeniu. Okres ten dotyczy odbudowania państwa polskiego po pierwszej wojnie światowej, jest lepiej znany i został opracowany w książkach Romana Dmowskiego (Polityka polska i odbudowanie państwa), Mariana Seydy (Polska na przełomie dziejów) i Stanisława Kozickiego (Sprawa granic Polski na konferencji pokojowej w Paryżu), żeby wymienić pozycje główne.
  Źródłowa praca Kozickiego o początkach Ligi i pracach organizacyjno–politycznych, które pozwoliły przeprowadzić program odzyskania niepodległości, oparta jest o przeważnie nieistniejące już archiwalia i stąd ma wartość pierwszorzędnego dokumentu. Czytać ją będzie zarówno historyk, jak i każdy zainteresowany dziejami swego narodu. Trudno bowiem zrozumieć dzień dzisiejszy, jeśli się nie zna wczorajszego i trudno iść w przyszłość, jeśli się nie zna przeszłości.
  W latach 1887–1907, w dobie czarnej nocy niewoli i podziału między trzy mocarstwa rozbiorcze, została dokonana przez Ligę Narodową olbrzymia praca polityczno–wychowawcza i organizacyjna. Objęła ona te warstwy społeczeństwa, jak chłopów, rzemieślników i robotników, które nie brały dotąd udziału w życiu politycznym i przyspieszyła proces formowania się nowoczesnego narodu. W tym okresie skrystalizował się również program działania i stanowisko wobec zbliżającego się starcia między rozbiorcami. Podstawą polityki Ligi Narodowej było przeświadczenie, że największe niebezpieczeństwo grozi Polsce ze strony Prus i że głównym zadaniem jest nie dopuścić do zwycięstwa i hegemonii Niemiec. Stąd w czasie pierwszej wojny światowej polityka narodowa opowiedziała się po stronie koalicji, w której obok Anglii i Francji była Rosja, a przeciw — Niemcom. Tylko bowiem na gruzach potęgi pruskiej można było odbudować zjednoczone z trzech zaborów, oparte o morze i zdolne do samodzielnego życia państwo polskie.
  Polityka ta, której zręby zostały ustalone przez Ligę Narodową w pierwszym okresie jej działania, triumfowała w momencie pokonania Niemiec przez koalicję w 1918 r. Podpis jednego z twórców Ligi Narodowej, Romana Dmowskiego, pod traktatem wersalskim, który nas wprowadzał po latach niewoli do rodziny wolnych narodów, był ukoronowaniem działalności Ligi i spełnieniem jej celów. Tematem książki Kozickiego jest właśnie przedstawienie wielorakiej działalności Ligi w latach 1887–1907.
  Autor, jeden z najbliższych współpracowników Dmowskiego, członek Polskiego Komitetu Narodowego w Paryżu, sekretarz generalny delegacji polskiej na konferencji paryskiej, w wolnej Polsce poseł Rzplitej przy Kwirynale, poseł na Sejm i senator, pisarz i publicysta, był jak mało kto powołany do napisania dziejów Ligi, w której tak wybitną rolę odgrywał. Umiał się zdobyć na sąd bezstronny, sięgnął do źródeł i w sposób beznamiętny szukał prawdy. Zebrane dokumenty zaopatrzył obszernymi komentarzami i rzucił na szerokie tło ówczesnego położenia międzynarodowego i prądów politycznych, nurtujących w Polsce na przełomie 19 i 20 wieku. Nie doczekał się ukazania swej pracy w druku. Zmarł w Polanicy–Zdroju na Dolnym Śląsku dnia 28 września 1958 roku, na ziemi śląskiej, tak dawno oderwanej od Polski, a dziś znów stanowiącej integralną część państwa polskiego.
  Pracę Kozickiego wydajemy w stulecie urodzin Romana Dmowskiego, twórcy i znakomitego szermierza polskiej idei narodowej. Pozwoli ona lepiej poznać, zgłębić i zrozumieć ogrom dzieła dokonanego przez naszych poprzedników z Ligi Narodowej.
  Pragniemy na koniec podkreślić z wdzięcznością, że wydanie książki Stanisława Kozickiego umożliwione zostało dzięki zasiłkowi Instytutu im. Romana Dmowskiego w Stanach Zjednoczonych oraz znacznej liczbie przedpłat nadesłanych ze wszystkich krajów osiedlenia polskiego w wolnym świecie.