Feliks Koneczny - Jagiełło i Witold

Feliks Koneczny we wstępie do książki pisze:Trudno o wdzięczniejsze zadanie dla historyka, jak opracowanie dziejów Witołdowych. Co za horyzont obszerny! Od tatarskich stepów do bazyliki nad szwajcarskiem jeziorem, od bursztynowego wybrzeża Bałtyku poprzez złotą Pragę aż do kopuł Carogrodu powiedzie cię badanie watka jego zamiarów i czynów. Poznasz stosunek neofitki Litwy do jej ojców chrzestnych, do Polaków, tajemne wahania się Rusi w Haliczu, w Kijowie, linię bój ową pomiędzy Wilnem a Moskwą poznasz sprawy cerkwi i kościoła zachodniego, władyków i biskupów; zobaczysz ich razem na soborze, jak pragną połączyć się w jednej owczarni, natchnieni przez Witolda, który i Husytów wiedzie. Łączyć i ciągle łączyć - to jego zadanie! Moskwę z Wilnem, Pragę z Krakowem chciał sprządz w jeden ustrój, pragnął pół Europy natchnąć jednym duchem, tak, że z unii polsko-litewskiej powstaćby miała jakaś unia powszechna słowiańska. Takiego horyzontu rzadko się dopatrzysz przy jednym człowieku, toć-to olbrzymie rozmiarami, wspaniałe pomysłem epos historyczne; to nie plan polityczny z chwili przygodnej, na pewien czas do pewnych okoliczności obliczony -ale idea dziejowa, do której wykonania trzeba zaprządz wieki. Jest o czem rozpisać się, jest na czem pobujać...Ale - o tem pisać nie można. Wiemy o kilku wybitnych czynnościach Witolda i z nich złożyliśmy sobie ten kontur budowy jego dziejów. Ale żadna, ani jedna z tych danych, któremi się posługujemy, nie jest zbadaną specyalnie. A nuż z daleka inaczej się to wszystko przedstawia, niż z bliska?Któż wiedzieć może, czy dobrze ułożyliśmy sobie w myśli tych kilkanaście cegieł, które posiadamy z ruin gmachu, czy wystarcza te luki wielkie pomiędzy niemi wypełnić proste-mi liniami dla połączenia punktów narożnych? wszak to tylko hypoteza, że to narożniki!Co o Witoldzie wiemy, dałoby się porównać z pasmem gór podmorskich, z których tylko szczyty widać, jak tworzą wysepki na Oceanie. Z opisu tych wysp czyż można ryzykować plan pasma? Nawet nie ma rękojmi, że to są właśnie najwyższe szczyty, te które widzimy nad powierzchnią morza; mogą być jeszcze wyższe, pod powierzchnią, gdzie dno morskie głębsze. Nie poznamy ich bez specyalnych do tego badań.