Psychologia rewolucji francuskiej - Teodor Jeske-Choiński

"Psychologia Rewolucji Francuskiej" to esej historyczno-psychologiczny napisany w 1905 roku (niektóre źródła podają 1906) przez polskiego pisarza, historyka i publicystę Teodora Jeske-Choińskiego (1854–1920). Książka jest częścią jego szerszego dorobku literackiego, w którym autor analizował mechanizmy społeczne i moralne wielkich przewrotów historycznych, często z konserwatywnej perspektywy krytycznej wobec nowoczesności i rewolucyjnych zmian.

Jeske-Choiński, znany jako autor powieści historycznych i krytyk literacki, był postacią kontrowersyjną – dziś często określany jako "pisarz wyklęty" ze względu na swoje poglądy, w tym antysemityzm, co doprowadziło do zakazu jego dzieł w okresie komunistycznym w Polsce.Główne tematy i treść.

Książka nie jest chronologiczną historią Rewolucji Francuskiej (1789–1799), lecz psychologiczną analizą jej korzeni, mechanizmów i skutków, skupioną na ludzkich namiętnościach, motywacjach i moralnym rozkładzie społeczeństwa. Autor obnaża "ohydę i potworność" rewolucji, ukazując ją jako wybuch pierwotnych instynktów, żądzy władzy i destrukcyjnych emocji, które zamieniły ideały wolności w terror i masakry. Jeske-Choiński argumentuje, że rewolucja nie była triumfem rozumu (jak głosili oświeceniowi myśliciele), lecz regresem do "człowieka pierwotnego", gdzie reformy polityczne i społeczne interpretowane są przez pryzmat zemsty, zazdrości i brutalności.

To studium o charakterze popularnonaukowym, napisane w żywym, publicystycznym stylu, z elementami eseju – nie sucha monografia, lecz pełna pasji krytyka. Mimo wieku (ponad 100 lat), zaskakuje wnikliwością i aktualnością; wydawcy współczesnych reedycji (np. z 2024 r.) wskazują na analogie do dzisiejszego "rozkładu moralnego" społeczeństw żądnych rewolucji, zmian społecznych i "nowoczesności". Jeske-Choiński ostrzega przed pułapkami utopii, pokazując, jak ideały wolności degenerują w tyranię.Książka jest krótka (ok. 200–300 stron w zależności od wydania), ale gęsta od obserwacji psychologicznych. Jeśli interesuje Cię historia Francji, psychologia społeczna czy krytyka rewolucji, to pozycja warta uwagi – choć pamiętaj o kontekście ideologicznym autora, który był konserwatystą i monarchistą. Współczesne wydania dostępne są w księgarniach patriotycznych lub historycznych, np. pod szyldem "Pisarze wyklęci".